M.N. e.a. t. België, EHRM (GK) 5 maart 2020 (ontv.), nr. 3599/18

Klagers zijn Syrische vluchtelingen die in 2016 bij de Belgische ambassade in Libanon vergeefs hebben geprobeerd een humanitair visum voor België te verkrijgen. Hoewel Belgische rechters de staat een verplichting hebben opgelegd om te voorzien in ‘laissez-passers’, heeft de staat hieraan geen gevolg gegeven. Het Hof oordeelt dat deze kwestie gelet op art. 1 EVRM buiten de rechtsmacht van België en daarmee van het Hof valt. Het enkele feit dat er in een staat is geprocedeerd over de toegang tot die staat, schept niet een zodanige band met de staat dat daaruit effectieve rechtsmacht voortvloeit

Kövesi t. Roemenië, EHRM 5 mei 2020, nr. 3594/19

Sinds 2016 heeft Roemenië een regering die vergaande hervormingen door wil voeren in het justitiële stelsel. Klaagster was hoofdaanklaagster bij de nationale anticorruptie-eenheid, die onder haar gezag erg effectief bleek. Zij uitte kritiek op de hervormingen, waarop de minister van justitie voorstelde haar uit haar ambt te ontheffen. Na protest heeft de president daaraan gevolg gegeven. Het EHRM ziet hierin schendingen van de wezenlijke kern van het recht op een eerlijk proces (art. 6 EVRM) en de vrijheid van meningsuiting (art. 10 EVRM); die acht het des te erger vanwege het rechtsstatelijk belang van kritische uitingen door een openbaar aanklager.

Beshiri t. Albanië, EHRM 17 maart 2020, nr. 29026/06

Naar aanleiding van een pilotuitspraak van het EHRM in 2012 heeft het Albanese parlement in 2015 een wet aangenomen waarin wordt voorzien in een systeem voor compensatie bij problemen met restitutie van eigendommen en tenuitvoerlegging van nationale beslissingen daaromtrent. Het Hof toetst de nieuwe wet terughoudend, ook vanwege de complexiteit en omvang van de nationale problematiek. Hoewel het een aantal tekortkomingen constateert, is het van oordeel dat het voorziene rechtsmiddel de toets der kritiek kan doorstaan. In verband daarmee verklaart het de nog aanhangige klachten niet-ontvankelijk; de klagers moeten eerst het nieuwe nationale rechtsmiddel uitputten voor zij terecht kunnen bij het Hof.

Keaney t. Ierland, EHRM 30 april 2020, nr. 72060/17

Een complexe procedure in Ierland heeft ruim elf jaar geduurd voor twee instanties. Hoewel het Hof van oordeel is dat de klager zelf verantwoordelijk is voor een significant deel van de vertragingen, stelt het vast dat de zaak toch te lang stil heeft gelegen bij het Ierse Supreme Court, in strijd met het redelijke-termijnvereiste van art. 6 EVRM. Het Supreme Court heeft in reactie op eerdere uitspraken van het EHRM een rechtsmiddel aanvaard voor compensatie bij redelijke-termijnoverschrijdingen, maar het EHRM is er niet van overtuigd dat dit voldoende effectief is; daarmee is ook art. 13 EVRM geschonden.

Shmelev e.a. t. Rusland, EHRM 17 maart 2020 (ontv.), nr. 41743/17

Naar aanleiding van een pilotuitspraak van het EHRM over de gevangenisomstandigheden in Rusland heeft Rusland in januari 2020 een Compensatiewet geïntroduceerd. Het Hof beoordeelt of die Compensatiewet in beginsel voldoende rechtsherstel kan bieden aan mensen in voorarrest en gevangenen na veroordeling. Dit zal inderdaad zo zijn voor de mensen die inmiddels weer zijn vrijgelaten uit voorarrest; hun zaken zijn niet-ontvankelijk wegens niet-uitputting van rechtsmiddelen. Voor de klagers die nog in voorarrest zitten, of klagers die na veroordeling gevangen hebben gezeten of nog zitten, gelden in sommige gevallen andere maatregelen waarvan nog niet duidelijk is of ze toereikend zijn; daarover kan het Hof nu nog geen uitspraak doen.

Dos Santos Calado e.a. t. Portugal, EHRM 31 maart 2020, nrs. 55997/14 e.a.

De klagers in deze zaak hebben op nationaal niveau constitutionele beroepen ingediend, maar deze zijn om uiteenlopende redenen niet-ontvankelijk verklaard. Ten aanzien van twee van de klachten is het Hof van oordeel dat deze niet-ontvankelijkverklaring excessief formalistisch was en dat daardoor sprake is van een ongerechtvaardigde beperking van het recht op toegang tot de rechter. Voor de derde klager was dit anders, nu diens klacht is afgewezen omdat in wezen geen sprake was van een constitutionele kwestie; het Hof acht dat een voldoende overtuigende niet-ontvankelijkheidsgrond.

Asady e.a. t. Slowakije, EHRM 24 maart 2020, nr. 24917/15

Een groep Afghaanse asielzoekers is in 2014 aan de Slowaakse grens tegengehouden. Zij zijn verhoord en vervolgens allemaal op dezelfde dag uitgezet. Volgens klagers was daarbij sprake van collectieve uitzetting in strijd met art. 4 van Protocol 4 EVRM. Het EHRM stelt echter vast (met 4 stemmen tegen 3) dat er in dit een voldoende geïndividualiseerde beoordeling van de individuele kwesties heeft plaatsgevonden en stelt geen schending vast. Daardoor is er ook geen ‘arguable claim’ onder art. 13 EVRM, zodat het Hof op de klacht daarover niet in hoeft te gaan.

Bastys t. Litouwen, EHRM 4 februari 2020, nr. 80749/17, ECLI:CE:ECHR:2020:0204JUD008074917

Klager heeft als parlementslid niet de benodigde ‘security clearance’ gekregen om plaatsvervangend Kamervoorzitter te worden. Volgens hem heeft hij geen toegang gekregen tot een effectief rechtsmiddel om de weigering van de ‘security clearance’ aan te vechten. Het Hof stelt echter vast dat hij wel beroep had kunnen instellen bij de bestuursrechter als hij duidelijker had gevraagd om een expliciete schriftelijke beslissing van de Kamervoorzitter hierover, in plaats van zelf na mondeling verzoek de functie op te geven. Geen schending art. 13 EVRM.

Trajkovski en Chipovski t. Noord-Macedonië, EHRM 13 februari 2020, nrs. 53205/13 en 63320/13, ECLI:CE:ECHR:2020:0213JUD005320513

In Noord-Macedonië bestaat er weliswaar enige wettelijke basis voor het afnemen en bewaren van DNA-materiaal bij veroordeelden, maar er is geen bewaartermijn geformuleerd en er zijn ook geen andere criteria gesteld voor de situaties waarin DNA-materiaal wel of niet mag worden afgenomen en/of bewaard. Zeker nu er ook nog sprake is van een gebrek aan rechtsbeschermingsmogelijkheden (bijvoorbeeld de mogelijkheid om een bewaard DNA-profiel te laten verwijderen), is volgens het Hof sprake van strijd met art. 8 EVRM.

N.D. en N.T. t. Spanje, EHRM (GK) 13 februari 2020, nrs. 8675/15 en 8697/15, ECLI:CE:ECHR:2020:0213JUD000867515

Klagers hebben in 2014 met anderen geprobeerd om via de landgrens bij Melilla op Spaans grondgebied te komen. Zij zijn tegengehouden door Spaanse grenswachten en teruggestuurd naar Marokko, zonder dat hun asielverzoeken individueel behandeld zijn. De Grote Kamer beoordeelt de zaak onder het verbod van collectieve uitzetting van art. 4 P4 EVRM. ‘Uitzetting’ omvat daarbij alle situaties waarin een vreemdeling van het grondgebied wordt verdreven. Van strijd met art. 4 P4 is echter geen sprake als vreemdelingen, zoals in dit geval, geen gebruik hebben gemaakt van legale, daadwerkelijke en effectieve middelen om een verzoek te doen om internationale bescherming.