Dolińska-Ficek en Ozimek t. Polen, EHRM 8 november 2021, nrs. 49868/19 en 57511/19

Twee Poolse rechters hebben geprocedeerd tegen de afwijzing van hun sollicitatie voor andere rechterlijke functies. Hun zaken zijn beoordeeld door een nieuw ingestelde kamer bij het hooggerechtshof, waarvan de rechters benoemd zijn door de Hoge Raad van Justitie. Daarvan hebben het HvJ EU en het hooggerechtshof zelf al geoordeeld dat niet is voldaan aan eisen van onafhankelijkheid en onpartijdigheid. Het EHRM bevestigt dit en oordeelt dat de gang van zaken flagrant in strijd is met rechtsstatelijke eisen en met art. 6 EVRM. Ook roept het onder art. 46 EVRM op tot systeemaanpassingen op nationaal niveau.

Prokuratura Rejonowa w Mińsku Mazowieckim, HvJ EU 16 november 2021, gev. zaken C-748/19 tot C-754/19

In Polen kan de minister van Justitie, die ook de procureur-generaal is, rechters detacheren bij een hogere strafrechtelijke instantie. Ook kan hij die detachering op ieder moment en zonder motivering beëindigen. Het HvJ acht dit onverenigbaar met art. 19 lid 1 VEU en art. 47 en 48 Hv. Het beginsel van rechterlijke onafhankelijkheid en de onschuldpresumptie vereisen namelijk dat waarborgen worden geboden om te voorkomen dat detachering wordt gebruikt als middel om politieke controle uit te oefenen op de inhoud van rechterlijke beslissingen, met namelijk op strafrechtelijk gebied. Dergelijke noodzakelijke waarborgen ontbreken in de Poolse regeling.

Donev t. Bulgarije, EHRM 26 oktober 2021, nr. 72437/11

In een krantenartikel is een president van een Bulgaarse rechtbank beschuldigd van niet-integer handelen in een verduisteringszaak. Naar aanleiding hiervan is een onderzoek gestart, dat uiteindelijk heeft geleid tot het ontslag van de rechtbankpresident als rechter. Het EHRM onderzoekt primair of de Bulgaarse Hoge Raad van Justitie en het administratieve hooggerechtshof voldoen aan de eisen van art. 6 EVRM. Het concludeert dat zij zijn ingesteld bij wet, voldoende rechtsmacht hebben en voldoen aan eisen van onafhankelijkheid en onpartijdigheid. De concrete procedure was verder met voldoende waarborgen omkleed; geen schending art. 6 lid 1 EVRM.

Miroslava Todorova t. Bulgarije, EHRM 19 oktober 2021, nr. 40072/13

Een Bulgaarse strafrechter is in 2009 verkozen tot president van rechtersvereniging BUJ. In die hoedanigheid heeft ze kritiek geleverd op het beleid van de Hoge Raad van Justitie. Later zijn er tuchtprocedures tegen haar gestart omdat ze als strafrechter de redelijke termijn niet in acht zou nemen; dat leidde tot salarisverlaging en uiteindelijk ontslag. Het EHRM oordeelt dat de tuchtsancties primair waren ingegeven door de kritiek die klaagster als BUJ-president had geleverd. Ze waren daardoor niet alleen in strijd met de vrijheid van meningsuiting, maar leverden ook een misbruik van beperkingsbevoegdheden op in de zin van art. 18 EVRM.

Karrar t. België, EHRM 31 augustus 2021, nr. 61344/16

In de strafprocedure over de moord op twee kinderen heeft de president van het Luikse Hof van Assisen – voorafgaand aan de zitting – informeel en alleen een bezoek gebracht aan de moeder van de kinderen. Daarbij zou hij zijn sympathie jegens haar hebben uitgesproken. Hoewel niet helemaal duidelijk is wat er precies is gezegd, oordeelt het Hof dat de hofpresident door de omstandigheden van het bezoek twijfels heeft kunnen oproepen aan zijn objectieve onpartijdigheid. Nu hij in de beroepsprocedure een belangrijke rol speelde, is art. 6 lid 1 EVRM daardoor geschonden.

Europese Commissie t. Polen (tuchtrechtspraak), HvJ EU 15 juli 2021, zaak C-791/19

Naar aanleiding van een inbreukprocedure heeft het HvJ zich gebogen over de herziening van het Poolse tuchtrechtelijk systeem. Het concludeert dat dit systeem op verschillende punten onverenigbaar is met art. 19 lid 1 VEU, art. 47 Hv en art. 267 VWEU. De onafhankelijkheid van de Tuchtkamer is onvoldoende gegarandeerd; daarnaast is onvoldoende wettelijk omschreven in welke gevallen rechters tuchtrechtelijk kunnen worden aangesproken. Daardoor kunnen rechters vrezen voor vervolging vanwege de inhoud van hun uitspraken of het voorleggen van prejudiciële vragen; hun eigen onafhankelijkheid staat daardoor op het spel. Daarnaast zijn de tuchtprocedures zelf onvoldoende met waarborgen omkleed.

Tikhonov en Khasis t. Rusland, EHRM 16 februari 2021, nrs. 12074/12 en 16442/12

In een strafprocedure heeft een jurylid informatie over de zaak opgezocht op internet en die gedeeld met de andere juryleden. De jury heeft die informatie ook in de beraadslagingen betrokken. Het EHRM stelt vast dat de rechter de jury niet voldoende heeft geïnstrueerd over de toelaatbaarheid van het opzoeken van extra (online) informatie over de zaak. Ook heeft hij niet genoeg gedaan om mogelijke partijdigheid van de jury te onderzoeken en uit te sluiten. Daardoor is art. 6 lid 1 EVRM geschonden.

Svilengaćanin e.a. t. Servië, EHRM 12 januari 2021, nr. 50104/10 en 9 andere

Naar aanleiding van fouten bij het vaststellen van de salarissen van militairen zijn zo’n 21.000 schadeclaims ingediend. Bij de beoordeling daarvan is inconsistente rechtspraak ontstaan. In 2005 heeft de Hoge Raad een advies aan lagere rechters gegeven over de manier waarop ze met de zaken moesten omgaan. Die advisering werd voorafgegaan door een bijeenkomst tussen de Hoge Raad en het ministerie van defensie. Gelet op de aard van de bijeenkomst en de overige waarborgen voor onpartijdigheid is het Hof van oordeel dat de bijeenkomst niet heeft betekent dat de objectieve onpartijdigheid in de zin van art. 6 EVRM is geschonden.

Teslya t. Oekraïne, EHRM 8 oktober 2020, nr. 52095/11

In een strafzaak wegens moord is klager veroordeeld tot vijftien jaar gevangenisstraf. In cassatie wordt de uitspraak vernietigd wegens procedurefouten en wordt de zaak terugverwezen. Na herbeoordeling wordt een zwaardere straf opgelegd. Klager gaat opnieuw in cassatie, waarbij zijn beroep deels door dezelfde rechters van de Hoge Raad wordt beoordeeld. Het EHRM oordeelt dat dit geen schending van de eis van objectieve onpartijdigheid van art. 6 lid 1 EVRM oplevert, nu de Hoge Raad eerder alleen procedurefouten had geconstateerd en eerder niet over de strafmaat had uitgesproken.

Koulias t. Cyprus, EHRM 26 mei 2020, nr. 48781/12

Na afloop van een procedure voor de Cypriotische Hoge Raad ontdekte klager dat de zoon van de Kamerpresident eerder had gewerkt op hetzelfde advocatenkantoor als de advocaat van zijn tegenpartij. Het EHRM is van oordeel dat bij kleine landen geen excessieve eisen mogen worden gesteld waar het gaat om objectieve onpartijdigheid in gevallen als deze. Wel moet voorafgaand aan de beoordeling van de zaak een bloedverwantschap als deze worden onderkend en moet worden beoordeeld of die in de weg staat aan objectieve beoordeling. Nu dat in dit geval niet is gebeurd, is art. 6 lid 1 EVRM geschonden.