Daraibou t. Kroatië, EHRM 17 januari 2023, nr. 84523/17

Een vreemdeling heeft samen met andere gedetineerden brand gesticht in het politiebureau waar zij waren opgesloten. Daarbij kwamen drie gedetineerden om het leven. Het Hof overweegt dat voorzorgsmaatregelen moeten worden genomen om de risico’s bij brand te minimaliseren. Het is onaanvaardbaar dat een van de gedetineerden een aansteker bij zich kon hebben. Ook andere maatregelen, zoals videobeveiliging en brandblussers, waren onvoldoende. Het nationale onderzoek is niet grondig genoeg geweest om alle aantijgingen rondom de brand te bewijzen, maar juist dat laat zien dat het tekort is geschoten. Art. 2 EVRM is dan ook in zowel preventief als procedureel opzicht geschonden.

Machina t. Moldavië, EHRM 17 januari 2023, nr. 69086/14

Een gedetineerde met een zware handicap is bij binnenkomst in de gevangenis niet gescreend op aanwezigheid van HIV of hepatitis C (HCV). Later is wel een HCV-besmetting vastgesteld, die zij beweerdelijk had opgelopen bij een tandartsbehandeling in de gevangenis. Het Hof benadrukt dat er een verplichting bestaat tot screening van binnenkomende gevangenen op ernstige besmettelijke ziektes, mede omdat daardoor later beter kan worden aangetoond of iemand in de gevangenis besmet is geraakt. Nu dat hier niet is gebeurd en de gedetineerde bovendien te weinig gespecialiseerde zorg heeft ontvangen, is art. 3 EVRM geschonden.

Vlad t. Roemenië, EHRM 15 november 2022, nr. 122/17

Vlad heeft vanwege slechte gevangenisomstandigheden voor een gedeelte van de strafperiode compensatie gekregen in de vorm van strafvermindering. Voor het tweede deel van de strafperiode kreeg hij die compensatie niet vanwege een wetswijziging. Het Hof wijst erop dat sinds die wijziging wel een mogelijkheid bestaat om via de rechter een schadevergoeding te verkrijgen. Weliswaar is de effectiviteit daarvan pas aangetoond nadat klager zijn EHRM-klacht al had ingediend, maar in het belang van efficiency moet dit rechtsmiddel ook in die gevallen worden benut. Nu dat niet is gebeurd is de klacht niet-ontvankelijk.

Yakovlyev t. Oekraïne, EHRM 8 december 2022, nr. 42010/18

Samen met medegevangenen is Yakovlyev in 2018 in hongerstaking gegaan uit protest tegen de slechte gevangenisomstandigheden. Na een week besloot een rechter dat hem dwangvoeding moest worden toegediend vanwege zijn gezondheidstoestand. Het EHRM oordeelt dat de rechter niet aannemelijk heeft gemaakt dat er een medische noodzaak bestond voor de dwangvoeding. Ook heeft de dwangvoeding plaatsgevonden zonder dat er duidelijkheid bestond over de te volgen handelwijze. Zeker nu het doel van de dwangvoeding leek te zijn om een legitiem protest te onderdrukken, is art. 3 EVRM hierdoor geschonden.

Laniauskas t. Litouwen, EHRM 29 maart 2022, nr. 48309/19

Laniauskas is in 2015 veroordeeld tot een gevangenisstraf. Hij had al een beperking van zijn gezichtsvermogen, maar in 2017 bleek dat hij bijna blind was. Hij eiste daarom vervroegde vrijlating. Die eis werd niet gehonoreerd, nu onder meer uit getuigenverklaringen was gebleken dat Laniauskas voldoende reële mogelijkheden had om zich zelfstandig te bewegen, deel te nemen aan activiteiten etc. Het EHRM is het met de nationale rechters eens dat er in dat geval geen grond kan worden gevonden in art. 3 EVRM om een gevangene vervroegd vrij te laten.

Fenech t. Malta, EHRM 1 maart 2022, nr. 19090/20

Fenech heeft vanaf 2019 in voorarrest gezeten, ook in de periode waarin de Covid-19-pandemie opkwam. Hij klaagt enerzijds over de vrijheidsbeperkingen die het gevolg waren van de maatregelen om verspreiding van het coronavirus te voorkomen, en anderzijds over het gebrek aan bescherming tegen Covid-19-besmetting. Het EHRM formuleert verschillende positieve verplichtingen om gevangenen te beschermen tegen het coronavirus. De maatregelen moeten effectief zijn, maar ook proportioneel aan het risico en niet excessief belastend. Het EHRM oordeelt dat de in de gevangenis getroffen maatregelen, zoals een lockdown en afstandsregels, redelijk waren en niet in strijd met art. 3 EVRM.

Shirkhanyan t. Armenië, EHRM 22 februari 2022, nr. 54547/16

Een voormalige Armeense staatssecretaris is in voorarrest genomen op verdenking van ondersteuning van een staatsondermijnende organisatie. Hij heeft ernstige gezondheidsklachten en krijgt daarvoor aanvankelijk onvoldoende zorg. Een interimmaatregel van het EHRM om daarin te voorzien, wordt eerst niet opgevolgd, maar later tot op zekere hoogte wel. Het EHRM oordeelt dat de medische zorg en de detentieomstandigheden zodanig slecht waren dat art. 3 EVRM is geschonden. Ook was er onvoldoende reden voor verlenging van het voorarrest (art. 5 lid 3 EVRM). Art. 34 EVRM is geschonden doordat de politicus geen vertrouwelijk onderhoud kon hebben met zijn procesvertegenwoordiger bij het Hof.

Sy t. Italië, EHRM 24 januari 2022, nr. 11791/20

Sy is in 2017 strafrechtelijk vervolgd, maar vrijgesproken vanwege ontoerekeningsvatbaarheid. Wel zou hij moeten worden geplaatst in een tehuis voor de uitvoering van preventieve maatregelen (REMS). Daar bleken echter geen plaatsen beschikbaar. Ondanks verschillende hernieuwde rechterlijke bevelen om klager in een REMS te plaatsen en een interimmaatregel van het EHRM van die strekking, is klager pas in 2020 naar een REMS overgebracht. Het EHRM acht dit in strijd met art. 5 lid 1 (e) en art. 6 lid 1 EVRM. Bovendien is art. 34 EVRM geschonden door de (mede door een corona-lockdown veroorzaakte) late tenuitvoerlegging van de EHRM-interimmaatregel.

Ivan Karpenko t. Oekraïne, EHRM 16 december 2021, nr. 45397/13

Voor levenslang gestraften in Oekraïne was het tot 2015 verboden om contact hebben tot medegevangenen. Zelfs het groeten van een medegevangene tijdens het luchten leidde al tot een disciplinaire waarschuwing. Dit contactverbod leidde volgens het EHRM tot systematische segregatie van gevangenen en was in strijd met de European Prison Rules. In samenhang met de andere vormen van isolatie die Ivan Karpenko ten deel waren gevallen, was sprake van een onmenselijke en vernederende behandeling, in strijd met art. 3 EVRM.

Corley e.a. t. Rusland, EHRM 23 november 2021, nrs. 292/06 en 43490/06

Twee missionarissen van de Eenmakingskerk – afkomstig uit Amerika en Japan – hebben in 2005 bezoek gekregen van politie en veiligheidsdiensten, die hen confronteerden met enkele formele checks en procedures. Toen zij daaraan niet konden tegemoetkomen, hebben zij Rusland moeten verlaten. Volgens het Hof zijn hun doelbewust procedurele waarborgen en beroepsmogelijkheden onthouden, in strijd met art. 1 P7 EVRM. Er zijn bovendien sterke aanwijzingen dat de gang van zaken verband hield met hun activiteiten voor de Eenmakingskerk, zodat ook sprake is van een ongerechtvaardigde inbreuk op de godsdienstvrijheid (art. 9 EVRM).