Tamazount e.a. t. Frankrijk, EHRM 4 april 2024, nrs. 17131/19 e.a.

Vijf kinderen van ‘Harki’s’ – Algerijnse soldaten die in de Algerijnse onafhankelijkheidsoorlog aan Franse zijde meevochten – klagen over het ondervonden leed tijdens de oorlog en daarna. Een staatsaansprakelijkheidszaak is gestrand op onbevoegdheid van de Franse rechter. Het leed dat ze in Frankrijk hebben ondervonden, waar ze in ‘Harkikampen’ moesten leven, is wel gecompenseerd. Het EHRM erkent dat de Franse onbevoegdheidsdoctrine voor buitenlands beleid een legitieme beperking van art. 6 lid 1 EVRM oplevert. Het waardeert de erkenning van het leed van de Harki’s, maar acht de geboden genoegdoening ontoereikend; daardoor is de strijd met art. 3 niet opgeheven.

V.I. t. Moldavië, EHRM 26 maart 2024, nr. 38963/18

Een weeskind met een intellectuele beperking heeft verplicht en zonder therapeutische reden vier maanden doorgebracht in een psychiatrische instelling. Daar moest hij onder meer kalmerende middelen gebruiken. Het Hof stelt vast dat in Moldavië mensen met een intellectuele beperking stelselmatig worden gestigmatiseerd en worden behandeld alsof zij een psychiatrische stoornis hebben. Dat levert een schending op van art. 3 jo. 14 EVRM. De langdurige, onnodige psychiatrische detentie en verplichte medicatie waren daarnaast strijdig met art. 3 EVRM en er is onvoldoende onderzoek gedaan. Het EHRM draagt Moldavië op snel maatregelen te nemen om het onderliggende systeemprobleem te bestrijden.

I.L. t. Zwitserland (nr. 2), EHRM 20 februari 2024, nr. 36609/16

I.L. is in 2010 veroordeeld tot een gevangenisstraf wegens geweldsmisdrijven. Al snel bleek dat hij leed aan verschillende psychiatrische stoornissen, maar gespecialiseerde klinieken hadden geen ruimte om hem op te nemen. Daardoor heeft I.L. ruim vier jaar in reguliere gevangenissen gezeten, veelal in isolatie. Zijn psychische staat is daardoor sterk verslechterd. Het EHRM oordeelt dat deze situatie in strijd is met art. 3 en 5 EVRM, nu klager onvoldoende zorg is geboden en hij lange tijd gevangen heeft gezeten in niet-passende omstandigheden.

Pintus t. Italië, EHRM 1 februari 2024, nr. 35943/18

Een veroordeelde met een psychiatrische stoornis moest eigenlijk worden opgenomen in een gespecialiseerde instelling, maar omdat daar geen ruimte was, is hij gedetineerd in een reguliere gevangenis. Daar ontwikkelde hij suïcidale gedachten en ging hij over tot zelfbeschadiging. Het EHRM oordeelt echter dat de gevangenisautoriteiten voldoende hebben gedaan om het risico voor het leven van de gevangene tegen te gaan. Ook is hem goede en gespecialiseerde zorg geboden en zijn veel inspanningen verricht om hem zo snel mogelijk over te plaatsen naar een passende instelling. Art. 2 en 3 EVRM zijn dan ook niet geschonden.

Tarricone t. Italië, EHRM 8 februari 2024, nr. 4312/13

Tarricone heeft tussen 1993 en 2021 verschillende perioden in gevangenschap gezeten. Volgens hem heeft hij daar onvoldoende medische zorg ontvangen. Het EHRM stelt echter vast dat de gezondheidstoestand van Tarricone in de gevangenis zelfs is verbeterd. De nationale rechters zijn beter dan het Hof in staat om de geboden zorg te beoordelen. Zij hebben die voldoende bevonden en het Hof ziet geen reden om daarvan af te wijken. Met vier stemmen tegen drie besluit het Hof dat in dit geval art. 3 EVRM niet is geschonden.

Al-Hawsawi t. Litouwen, EHRM 16 januari 2024, nr. 6383/17

In het kader van de ‘War on Terror’ is Al-Hawsawi in 2003 gearresteerd. In 2005-2006 heeft hij in Litouwen in een geheime CIA-detentieinrichting gezeten, waarna hij is overgebracht naar Guantánamo Bay. Het Hof oordeelt op basis van openbare bronnen en eerdere rechtspraak dat Litouwen hiervoor verantwoordelijk kan worden gehouden. Het onderzoek daarnaar op nationaal niveau is ontoereikend. De detentie was flagrant in strijd met art. 3, 5 en 8 EVRM. De uitzetting naar de VS levert vanwege de bekende risico’s van een oneerlijk proces en de doodstraf verdere schendingen op van art. 2, 3, 6 en 1 P6.

D. t. Letland, EHRM 11 januari 2024, nr. 76680/17

In Letse gevangenissen is sprake van een informeel kastensysteem. Mensen die tot de laagste kaste behoren worden bijvoorbeeld gesegregeerd, moeten nare klusjes opknappen en hebben geen toegang tot allerlei voorzieningen. Dit is in Letland een bekend probleem, maar Letse rechters vinden de situatie niet zo ernstig dat art. 3 EVRM wordt aangetast. Het Hof denkt daar anders over: de behandeling van de laagste kaste is zodanig vernederend dat de drempel voor toepasselijkheid van art. 3 EVRM is overschreden. Individuele oplossingen zijn daarbij onvoldoende; het fenomeen moet volgens het Hof op structureel en systemisch niveau worden aangepakt.

Miranda Magro t. Portugal, EHRM 9 januari 2023, nr. 30138/21

Rui Miranda Magro is schuldig bevonden aan verschillende strafbare feiten, maar hij is ontoerekeningsvatbaar verklaard in verband met een psychiatrische stoornis. Hem werd daarom preventieve detentie in een psychiatrisch ziekenhuis opgelegd. Omdat daar geen plaats bleek te zijn, is hij vastgehouden in de psychiatrische vleugel van een gevangenisziekenhuis. Het Hof oordeelt dat die vleugel niet geschikt was voor langdurige zorg en dat een passende, geïndividualiseerde medische behandeling ontbrak. Daardoor zijn art. 3 en 5 EVRM geschonden. Onder art. 46 EVRM draagt het Hof Portugal op de onderliggende, structurele, problemen met urgentie op te lossen.

A.E. en T.B. t. Italië, EHRM 16 november 2023, nrs. 18911/17, 18941/17 en 18959/17

Verschillende Soedanese bootvluchtelingen zijn aangehouden zodra ze de Italiaanse kust bereikten. Ze zijn overgebracht naar de hotspot Taranto en kregen geen toegang tot het land, al hebben ze later wel asiel gekregen. Het Hof oordeelt dat de omstandigheden bij de aanhouding en transfers zo slecht en vernederend waren dat art. 3 EVRM is aangetast. Bovendien schoot de informatievoorziening en wetgeving over de detentie in de hotspot tekort, zodat sprake is van willekeurige vrijheidsbeneming en schending van art. 5 lid 1 (f), 5 lid 2 en 5 lid 4 EVRM.

Israilov t. Rusland, EHRM 24 oktober 2023, nrs. 21882/09 en 6189/10

In 2009 is Israilovs zoon in Oostenrijk vermoord door drie Tsjetsjeense Russen. Omdat de Oostenrijkse autoriteiten vermoedden dat hoge Tsjetsjeense gezagsdragers – waaronder mogelijk de Tsjetsjeense president – hierbij betrokken waren, hebben zij een verzoek om medewerking aan Rusland gericht, maar pas na de strafzaak is enige informatie verkregen. Rondom de kwestie is ook Israilov zelf incommunicado gevangengenomen en gefolterd. Het EHRM acht het Russische nalaten een ernstige verzaking van samenwerkingsverplichtingen, die ook in strijd zijn met de verplichtingen onder art. 2 EVRM. De foltering en detentie van Israilov zijn voldoende aantoonbaar en in strijd met art. 3 en 5 EVRM.