Oekraïne en Nederland t. Rusland, EHRM (GK) 25 januari 2023 (ontv.besl.), nrs. 8019/16, 43800/14 en 28525/20

Naar aanleiding van het optreden van Rusland in de Donbas in Oekraïne en het neerhalen van vlucht MH17 in 2014 zijn er drie statenklachten ingediend bij het Hof door Oekraïne en door Nederland. In een afzonderlijke ontvankelijkheidsbeslissing beoordeelt het Hof of die klachten in behandeling kunnen worden genomen. Het stelt onder meer vast dat Rusland rechtsmacht had ten aanzien van het militaire optreden in het oosten van Oekraïne en het neerhalen van de MH17. Ook zijn er duidelijke aanwijzingen van administratieve praktijken van schendingen. Het Hof zal ten gronde onderzoeken of van EVRM-schendingen in de zaken inderdaad kan worden gesproken.

Pagerie t. Frankrijk, EHRM 19 januari 2023, nr. 24203/16

Na de aanslagen in Parijs in 2015 is de noodtoestand aangekondigd. Daardoor konden aan bepaalde personen beperkende maatregelen worden opgelegd. Pagerie mocht gedurende ruim een jaar zijn woning ’s nachts niet verlaten en moest zich driemaal daags bij de politie melden. Deze vrijheidsbelemmerende maatregelen waren volgens het Hof ingegeven door de noodtoestand. Ze waren voldoende precies en met waarborgen omkleed. Ook de toepassing was niet in strijd met art. 2 P4 EVRM, gelet op het risico dat Pagerie bewijsbaar vormde voor de veiligheid. Dit betekent dat het niet nodig is om het verweer onder art. 15 EVRM te beoordelen.

Svetova e.a. t. Rusland, EHRM 24 januari 2023, nr. 54714/17,

Bij een kritische Russische journalistenfamilie is in 2017 een huiszoeking verricht in verband met een sinds 2003 lopend onderzoek naar een oligarch. Daarbij zijn veel journalistieke bestanden gedownload. Rusland wil niet meewerken aan de behandeling van de kwestie omdat het geen partij bij het EVRM meer is, maar het Hof benadrukt dat de staat verantwoordelijk blijft voor eerder ingediende zaken. Nu Rusland geen rechter meer heeft, wijst het Hof zelf een ad-hoc-rechter aan. Het Hof oordeelt dat de huiszoeking en inbeslagname arbitrair en niet in overeenstemming met nationaal recht waren, en dus in strijd met art. 8 en 10 EVRM.

Valaitas t. Litouwen, EHRM 17 januari 2023, nr. 39375/19

In 2018 zijn zeer homovijandige opmerkingen geplaatst op een nieuwswebsite waarin bericht werd over een homoseksuele zanger. Een strafrechtelijk onderzoek naar de opmerkingen werd al snel beëindigd, maar na een uitspraak van het EHRM in een vergelijkbare zaak is het onderzoek heropend – al leidde dat niet tot een veroordeling. Het EHRM prijst de manier waarop Litouwen de eerdere uitspraak heeft geïmplementeerd en actief probeert het homovijandige klimaat bij de overheid te verbeteren. Door alle maatregelen is in dit geval voldoende rechtsbescherming geboden, ook al heeft geen veroordeling plaatsgevonden. Art. 13 EVRM is dan ook niet geschonden.

Machina t. Moldavië, EHRM 17 januari 2023, nr. 69086/14

Een gedetineerde met een zware handicap is bij binnenkomst in de gevangenis niet gescreend op aanwezigheid van HIV of hepatitis C (HCV). Later is wel een HCV-besmetting vastgesteld, die zij beweerdelijk had opgelopen bij een tandartsbehandeling in de gevangenis. Het Hof benadrukt dat er een verplichting bestaat tot screening van binnenkomende gevangenen op ernstige besmettelijke ziektes, mede omdat daardoor later beter kan worden aangetoond of iemand in de gevangenis besmet is geraakt. Nu dat hier niet is gebeurd en de gedetineerde bovendien te weinig gespecialiseerde zorg heeft ontvangen, is art. 3 EVRM geschonden.

Ministerstvo na vatreshnite raboti, HvJ EU 26 januari 2023, nr. C-205/21

In Bulgarije kan de nationale rechter toestemming geven om bij een verdachte onder dwang vingerafdrukken en DNA-materiaal af te nemen. Daarbij gaat het om verzameling en verwerking van gevoelige persoonsgegevens in de zin van richtlijn 2016/680. Dit kan redelijk zijn als er een duidelijke wettelijke grondslag is die duidelijk genoeg maakt aan welke van de toepasselijke EU-instrumenten uitvoering wordt gegeven. Verder moet er goede rechtsbescherming mogelijk zijn en moet worden onderzocht of het afnemen van het materiaal strikt noodzakelijk is voor het bereiken van een welbepaald en legitiem doel.

Bakoyanni t. Griekenland, EHRM 20 december 2022, nr. 31012/19

Een minister heeft een tweet geplaatst waarin hij zich heel kritisch uitsprak over een parlementslid. Het parlementslid deed aangifte van laster, maar onder de Griekse Grondwet kan alleen het parlement zelf een strafvervolging jegens een minister initiëren. Nu het parlement dat niet deed, was er voor het parlementslid geen mogelijkheid om de aantasting van haar goede naam via een uitspraak recht te zetten, nu alleen strafrechtelijke uitspraken tegen private individuen worden gepubliceerd. Het EHRM oordeelt dat daardoor het recht op toegang tot de rechter is geschonden.

Ikiztas Elektrik Ticaret Ve Sanayi Limited Sirketi t. Turkije, EHRM 4 oktober 2022, nr. 21962/15

Een onderneming die een nieuw flatgebouw wilde bouwen moest als vergunningsvoorwaarde een bedrag betalen voor het realiseren van voldoende parkeergelegenheid door de gemeente. De gemeente heeft dit nooit gedaan, maar de onderneming heeft het betaalde bedrag ook niet kunnen terugvorderen. Het EHRM oordeelt dat er in dit geval een eigendomsrechtelijke aanspraak is ontstaan die binnen het bereik valt van art. 1 EP EVRM. Nu de staat niet heeft voldaan aan de verplichting om de verwachte tegenprestatie te leveren, is deze bepaling geschonden.

Kara-Murza t. Rusland, EHRM 4 oktober 2022, nr. 2513/14

In Rusland kunnen mensen met dubbele nationaliteit zich niet verkiesbaar stellen voor vertegenwoordigende posities. Het EHRM overweegt dat Rusland daarmee ingaat tegen de Europese consensus op dit punt. Er zijn geen bijzondere historische of politieke overwegingen die deze uitsluitingsgrond kunnen rechtvaardigen. Bovendien is de regeling absoluter dan nodig is; verschillende meer geïndividualiseerde maatregelen, zoals sancties bij gedrag dat nationale belangen schaadt, zijn denkbaar en verdienen de voorkeur. De Russische regeling is dan ook in strijd met art. 3 EP EVRM.

Migracijos departamentas (Motifs de persécution fondés sur des opinions politiques), HvJ EU 12 januari 2023, zaak C-280/21

Een derdelander heeft een asielaanvraag ingediend omdat, na een zakelijk conflict in zijn thuisland, hij op beweerdelijk corrupte wijze strafrechtelijk is vervolgd. De vraag is opgekomen of daarbij sprake is van een vervolging wegens ‘politieke overtuiging’. Het HvJ wijst erop dat dit begrip ruim moet worden uitgelegd, in lijn met rechtspraak van het EHRM en aanwijzingen van de UNHCR. Het oordeelt dat van zo’n vervolging ook sprake is in omstandigheden als die in het hoofdgeding, zij het dat daarbij wel aannemelijk moet worden gemaakt dat die zich inderdaad zo hebben voorgedaan.