Żurek t. Polen, EHRM 16 juni 2022, nr. 39650/18

De woordvoerder van de (oude) Poolse raad voor de rechtspraak (NCJ) heeft veel kritiek geleverd op de hervormingen van de rechterlijke macht. Hij is vervolgens voorwerp geworden van tal van nadelige maatregelen; in 2018 is zijn NCJ-mandaat voortijdig beëindigd. Volgens de regering raakten deze maatregelen iedere rechter, maar het EHRM ziet veel aanwijzingen dat zij vooral te maken hadden met klagers kritische houding en uitlatingen; een andere plausibele verklaring is er volgens het Hof niet. De maatregelen zijn dan ook in strijd met art. 10 EVRM. De onmogelijkheid om ertegen op te komen schendt art. 6 lid 1 EVRM.

Skeyes, HvJ EU 2 juni 2022, zaak C-353/20

Skeyes – een organisatie die in België verantwoordelijk is voor veiligheid van het luchtruim – heeft in 2019 het luchtruim verschillende keren gesloten omdat er door een staking onvoldoende luchtverkeersleiders waren. Ryanair heeft geprobeerd via de rechter af te dwingen dat het luchtruim alsnog zou worden opengesteld. Het HvJ oordeelt dat luchtvaartmaatschappijen op basis van art. 16 en 47 Hv inderdaad het recht hebben om een besluit van een luchtverkeersdienst bij de rechter aan te vechten, maar dat de bedrijfsbelangen wel ondergeschikt zullen zijn aan die van de veiligheid in het luchtruim.

Dragan Kovačević t. Kroatië, EHRM 12 mei 2022, nr. 49281/15

De klager in deze zaak is onder curatele gesteld op verzoek van een welzijnsautoriteit. Hij heeft daartegen geprocedeerd en is in het gelijk gesteld. In lijn met de Kroatische regel dat beide partijen hun eigen proceskosten dragen werd hij veroordeeld tot betaling van 815 euro proceskostenvergoeding, terwijl zijn uitkering slechts 164 euro per maand bedroeg. Volgens het Hof had klager misschien gefinancierde rechtsbijstand kunnen claimen, maar kon hetzelfde effect worden bereikt door de proceskosten van klager door de staat te laten vergoeden. Dat dit niet is gebeurd acht het Hof in strijd met art. 6 lid 1 EVRM.

Nalbant e.a. t. Turkije, EHRM 3 mei 2022, nr. 59914/16

Twee mensen hebben zich in 2010 garant gesteld voor een lening van zo’n 270 miljoen euro die een onderneming aanging. Toen bleek dat de lening niet kon worden terugbetaald heeft de bank tegen hen geprocedeerd. Toen zij in hoger beroep wilden gaan bleek dat het griffierecht voor de betrokkenen onbetaalbaar hoog was – zo’n 4 miljoen euro. Het EHRM oordeelt dat in de omstandigheden van het geval en gelet op de inflexibiliteit van de nationale regeling het griffierecht disproportioneel hoog was. Daardoor is het recht op toegang tot de rechter (art. 6 lid 1 EVRM) geschonden.

Bursać e.a. t. Kroatië, EHRM 28 april 2022, nr. 78836/16

In 1995 zijn veel mensen omgekomen tijdens een in Kroatië uitgevoerde militaire operatie. Nabestaanden van een van de overledenen, die in 2003 is geïdentificeerd, hebben in 2005 geprobeerd de staat aansprakelijk te stellen, maar hun zaak is verjaard verklaard. Daarbij zijn klagers veroordeeld in de kosten van het geding. Het EHRM acht dat laatste onredelijk en strijdig met art. 1 EP. Er kon in dit geval een redelijk vermoeden van oorlogsmisdaden en ernstige mensenrechtenschendingen bestaan, waarbij met verjaring soepeler moet worden omgegaan. Bovendien was de kostenvergoeding onevenredig hoog en bemoeilijkte die de toegang tot een effectief rechtsmiddel.

Benkharbouche en Janah t. Verenigd Koninkrijk, EHRM 5 april 2022, nrs. 19059/18 en 19725/18

De twee klaagsters in deze zaak hebben een tijdlang gewerkt voor de Soedanese en Libische ambassades in Londen, maar zijn in 2012 ontslagen. Zij wilden daarover procederen, maar stuitten daarbij op gehonoreerde aanspraken op immuniteit van de ambassades. Voor het EHRM heeft het VK de schending erkend en klaagsters een schadevergoeding aangeboden, maar het Hof acht die veel te laag in het licht van hun eisen voor de nationale rechters. Het houdt de zaak daarom op de rol en stelt een schending van art. 6 EVRM vast. Ook kent het Hof klaagsters een – hogere – schadevergoeding toe onder art. 41 EVRM.

Gloveli t. Georgië, EHRM 7 april 2022, nr. 18952/18

Een rechter heeft verschillende keren deelgenomen aan vergelijkende examens voor vacatures voor andere rechterlijke posities, maar het is haar niet gelukt om een functie te bemachtigen. Zij klaagt er bij het EHRM over dat zij daarover niet heeft kunnen procederen. Het EHRM neemt aan dat art. 6 EVRM in een dergelijk geval inderdaad van toepassing is. Gelet op het grote belang van rechterlijk toezicht op rechterlijke benoemingsprocedures in een rechtsstaat, acht het Hof het onaanvaardbaar dat er in dit geval geen toegang tot de rechter bestond. Schending art. 6 EVRM.

Grzęda t. Polen, EHRM (GK) 15 maart 2022, nr. 43572/18

In het kader van de hervormingen van de Poolse rechterlijke macht is het mandaat van een van de leden van de Nationale Raad voor de Rechtspraak voortijdig beëindigd. Na een reeks Kameruitspraken over de hervormingen spreekt in deze zaak de Grote Kamer zich hierover voor het eerst uit. Die overweegt dat de reeks van hervormingen de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht sterk heeft afgezwakt. Gelet op de aard en ernst van dit soort hervormingsmaatregelen is het nodig dat rechters hiertegen effectieve rechtsbescherming kunnen genieten. Nu die bescherming hier niet is geboden, is de kern van art. 6 EVRM aangetast.

Landkreis Gifhorn, HvJ EU 10 maart 2022, zaak C-519/20

In Duitsland geldt vanwege de grote druk op inrichtingen voor vreemdelingenbewaring een noodregeling waarbij vreemdelingen in een speciale afdeling van een reguliere gevangenis in bewaring kunnen worden gehouden. Het HvJ EU acht dat verenigbaar met art. 6 Hv voor zover er voldoende verschil is tussen het regime in het reguliere gevangenisdeel en dat voor vreemdelingenbewaring. Een rechter moet zorgvuldig bezien of die verschillen groot genoeg zijn en of er echt sprake is van een noodsituatie. Is dat niet het geval, dan mag hij de bijzondere bewaringsregeling niet toepassen.

Association des familles des victimes du Joola t. Frankrijk, EHRM 27 januari 2022 (ontv.besl.), nr. 21119/19

In 2002 is de Senegalese veerboot Joola in internationale wateren gezonken; daarbij kwamen 1863 mensen om, waaronder enkele Franse staatsburgers. Nabestaanden van de laatsten en een aantal Franse overlevenden hebben het Franse openbaar ministerie verzocht om onderzoek te doen naar de situatie. Dit is gebeurd, maar uiteindelijk is het onderzoek beëindigd omdat de belangrijkste betrokkenen Senegalese overheidsfunctionarissen waren en zich konden beroepen op internationale immuniteit. Volgens het EHRM hebben de Franse rechters dit beroep op goede gronden en na zorgvuldig onderzoek gehonoreerd. Van een schending van het recht op toegang tot de rechter (art. 6 lid 1 EVRM) was dan ook geen sprake.